Dagelijks was hij getuige van de meest gruwelijke taferelen: groepsverkrachtingen, gecastreerde, doodbloedende mannen, kinderen met uitgestoken ogen en hele gezinnen levend verbrand in hun hut. Als voormalig marinier wilde hij ingrijpen en de Janjaweed (wat zoveel betekent als ‘duivels te paard’) stoppen, maar zijn functie als waarnemer liet dit niet toe: ‘If I was looking through a scope instead of the lense of a camera, these vehicles would be done.’ Hier kun je zien dat, om de uitspraak kracht bij te zetten, geweerschoten onder de beelden zijn gemonteerd:
Onmacht en frustratie leidden ertoe dat Steidle in 2005 zijn functie opgaf. Terug in de Verenigde Staten kwam hij erachter dat er in zijn thuisland met geen woord gerept werd over de misdaden in Sudan. Hij maakte zijn foto’s openbaar. Er ontstond een mediahype die helaas maar van korte duur was. In dit gedeelte profileert de documentaire zich het meest als kritische interventie. Er is te zien hoe Steidle talloze televisie-interviews geeft en op gesprek gaat bij de president, maar ook dat de aandacht voor het onderwerp snel verslapt. Zelfs als de beloftes van minister van buitenlandse zaken Rice en president Bush niet worden nagekomen, is de media nergens te bekennen. Brian Steidle verklaart teleurgesteld te zijn in de media. Hij keert terug naar de regio om meer documentatie te verzamelen en bracht in 2007 samen met zijn zus het boek The Devil Came on Horseback uit.
De gelijknamige documentaire is gebaseerd op het boek. Brian Steidle treedt op als verteller. Zijn foto’s vormen de rode draad van de uiteenzetting maar er zijn in de documentaire ook televisie-interviews met Steidle opgenomen, evenals fragmenten uit de e-mails die hij gedurende zijn verblijf in Darfur naar het thuisfront stuurde. De overlap tussen televisie, fotografie en documentaire die ik in de inleiding noemde, komt in deze compilatie van bronnen tot uiting. Bolter en Grusin noemen het hergebruik van een medium in een ander medium remediatie. Het remediëren dient in dit geval de toon van kritische interventie. Oude beelden uit andere media worden opnieuw gebruikt en voorzien van context om aan te geven dat de beelden toen ten onrechte weinig aandacht kregen.
De remediatie dient in The Devil came on Horseback nog een ander doel. Het gebruik van fotomateriaal, e-mailfragmenten en nieuwsbulletins benadrukt de werkelijkheidswaarde van het verhaal. Steidle vertelt het verhaal als ooggetuige, hij was ter plekke. De foto’s worden begeleid door het geluid van een klikkende camera, de fragmenten uit e-mails worden als getypte tekst getoond. De nieuwsberichten zijn echt uitgezonden, er is geen sprake van heropvoering. De beeldtaal van de documentaire overtuigt de toeschouwer dat de waarheid onthult wordt. Ontkennen kan niet; de bewijzen voor genocide zijn hard.
Het verleden heeft bewezen dat media in staat zijn gebeurtenissen op een bepaalde manier herinnerd te laten worden. Het schoolvoorbeeld hiervan is de Golfoorlog. In het culturele geheugen zijn beelden beklijfd van een technologische oorlog doordat de Amerikaanse overheid beelden naar buiten bracht van getroffen militaire doelwitten en futuristisch oorlogstuig. Lichamen van slachtoffers en burgerdoelwitten werden bewust buiten de lens van de camera gehouden. De regering van de VS construeerde opzettelijk dit beeld van een ‘schone’ oorlog. (Sturken, 2001)
Op de hoofdpagina is aangestipt dat de afwezigheid van een esthetisch aantrekkelijk icoon van een ramp van belang kan zijn voor het begrip ervan in de maatschappij. Waar de doorboorde Twin Towers een visueel aantrekkelijk beeld vormen voor 9/11, is het visuele icoon van de Golfoorlog het flitsen van bommen boven nachtelijk Bagdad. Initiatieven zoals die van Peter Turnley om een evenwichtiger representatie van de Golfoorlog te geven, lijken de bestaande herinnering niet te kunnen overschrijven.
De makers van The Devil came on Horseback legden de nadruk op choquerende beelden van de genocide. Het zijn beelden van gruweldaden die worden gekoppeld aan Darfur. Doordat in de documentaire dezelfde foto’s gebruikt zijn als eerder in het nieuws lijkt er niet veel vernieuwends aan. Waarom zouden politiek en burgers nu wél in actie komen terwijl het nieuws dat effect niet had? The Devil came on Horseback is in de VS goed bekeken en heeft verschillende prijzen gewonnen. Waarom nu geen rampenmoeheid?
Het antwoord op deze vragen is denk ik te vinden in de manier waarop het verhaal over Darfur verteld wordt. Het is een persoonlijk relaas. Niet dat van de slachtoffers in Darfur, alhoewel hun verhalen breed uitgemeten worden, maar het persoonlijke relaas van een American Hero. Brian Steidle is jong, sympathiek en diende bovendien zijn land als marinier. Hij raakte als leek verwikkeld in een ingewikkeld Afrikaans conflict. Zijn activisme komt voort uit de onmacht die hij ervoer in Darfur en zijn oprechte ontsteltenis over het uitblijven van internationeel ingrijpen. De kijker van de documentaire bevindt zich (weliswaar op afstand) in dezelfde positie als Steidle. De crisis ontvouwt zich aan de kijker zoals die zich ook aan Steidle ontvouwde. Hij laat zien hoe je van een buitenstaander kan veranderen in een sleutelfiguur in de strijd tegen genocide. De identificatie met Steidle leidt er bovendien toe dat de schokkende realiteit van de foto’s doordringt tot de toeschouwer. De kijker staat in de schoenen van Steidle en is ‘zelf’ getuige. Misschien verwordt Brian Steidle, eerder dan de beelden van verminkte lichamen, tot icoon van Darfur in de westerse wereld.
Documentaires: Inleiding
Documentaires: Sand and Sorrow
Documentaires: Conclusie
Geen opmerkingen:
Een reactie posten